بیماری‌های فیکوس بلک

اگر یک فیکوس بلک داری، احتمالاً می‌دانی که این گیاه شیک و خوش‌قیافه چقدر می‌تواند فضای خانه را زیبا و حرفه‌ای جلوه بدهد. اما یک چیز را هم حتماً تجربه کرده‌ای:
گاهی وقت‌ها فیکوس بلک، با وجود ظاهر قدرتمند و برگ‌های براقش، به شکل ناگهانی علامت‌های عجیبی نشان می‌دهد—لکه‌های قهوه‌ای، ریزش برگ، زردی، یا حتی کند شدن رشد.
و درست همین جاست که ماجرا شروع می‌شود…

خیلی از این نشانه‌ها مستقیماً مربوط به بیماری فیکوس بلک هستند؛ بیماری‌هایی که اگر زود تشخیص داده نشوند، می‌توانند کل زیبایی و سلامت گیاه را تحت تأثیر قرار بدهند. خوشبختانه شناخت بیماری های فیکوس بلک کار پیچیده‌ای نیست؛ کافی است دقیق بدانی هر بیماری چه ظاهری دارد، چرا ایجاد می‌شود و چطور می‌توانی جلوی گسترش آن را بگیری.

در این راهنما، با هم همه‌چیز را قدم‌به‌قدم بررسی می‌کنیم:
از دلایل اصلی بیماری فیکوس بلک گرفته تا علائم، راه‌های تشخیص، درمان‌های خانگی، داروهای مناسب، و حتی یک برنامه درمان هفتگی که می‌تواند گیاهت را دوباره مثل روز اول سرحال کند.

پس اگر فیکوس ت را دوست داری و نمی‌خواهی یک لکه‌ی کوچک تبدیل به دردسر بزرگ شود، با من همراه باش؛ قرار است تمام رازهای مراقبت و درمان بیماری‌های فیکوس بلک را با هم کشف کنیم 🌿💚

معرفی انواع بیماری های فیکوس بلک:

این مشکی جذاب دچار بیماری های مختلفی میتونه بشه که ابتدا براتون توضیحش دادم. بعد داروهای درمان کننده تمام بیماری های ممکن رو هم براتون آوردم اگر هم به درمان های خانگی علاقه دارید، نحوه درمان بیماری های فیکوس بلک رو با استفاده از مواد غیر شیمیایی که معمولا در دسترس هستن (مثل دارچین!) برای شما عزیزان اورده ام. از جدول دوز مصرف داروها برای درمان بیماری‌ها بگیر تا برنامه درمان هفتگی کامل برای بیماری‌های فیکوس تون، جدول دوز مصرف داروها، نحوه احیا گیاه قشنگ تون و کلی چیز جالب دیگه آوردم که 100 درصد حلال مشکلات شما بشن. من مهدی توکلی هستم، با من همراه باشین.

۱. قبل از بیماری‌ها: فیکوس بلک چه چیزی دوست دارد؟

اگر این چهار تا رو درست رعایت کنی، نصف راه پیشگیری از بیماری رو رفتی:

• نور: زیاد، روشن، غیرمستقیم. کنار پنجره شمالی/شرقی عالیه.

• آبیاری: وقتی ۲–۳ سانتِ بالای خاک خشک شد، بعد آبیاری عمیق. ماندن همیشگی آب توی زیرگلدونی = دعوت‌نامه‌ی پوسیدگی ریشه.

• خاک: سبک و پر‌هوا؛ ترکیب خاک گلدانی + پرلیت/پوکه یا کوکوپیت، تا آب سریع خارج بشه.

• رطوبت: متوسط رو به بالا، ولی نه تا حد خیس موندن دائمی برگ.

بخش بزرگی از بیماری‌های فیکوس دقیقاً وقتی شروع می‌شن که گیاه در خاک خیس، هوای خیلی مرطوب و تهویه‌ی کم گیر می‌کنه.

۲. بیماری‌های لکه‌برگی فیکوس بلک(قارچی و باکتریایی)

۲.۱. آنتراکنوز (لکه‌برگی قارچی کلاسیک فیکوس بلک)

علائم:

• لکه‌های قهوه‌ای تا سیاه روی برگ، معمولاً با حاشیه مشخص.

• روی برگ‌های ابلق/روشن شدیدتره، چون بخش‌های سفید حساس‌ترند.

• در رطوبت بالا، حلقه‌های متحدالمرکز یا توده‌های ریز قهوه‌ای (اسپور قارچ) روی لکه‌ها دیده می‌شه.

• برگ‌های درگیر به مرور زرد می‌شن و می‌افتن.

علت:
قارچ‌های گروه Colletotrichum و Glomerella روی برگ‌های خیس و در شرایط رطوبت بالا فعال می‌شن؛ مخصوصاً وقتی روی برگ‌ها سم یا کود غلیظ پاشیده شده و بافت برگ کمی سوخته.

کارهایی که باید بکنی (درمان و مدیریت):

1. برگ‌های خیلی درگیر رو حذف کن و در سطل زباله بیرون از خانه بریز (نه روی خاک گلدان).

2. برگ‌ها را خشک نگه دار؛ غبارپاشی مستقیم روی برگ‌ها را فعلاً قطع کن.

3. گیاه را به جایی با نور خوب و جریان هوای آرام منتقل کن.

4. اگر آلودگی زیاد است، می‌توان از قارچ‌کش عمومی حاوی مس یا مانکوزب طبق دستور برچسب (و در صورت مجاز بودن در کشورت) به‌صورت چند نوبت با فاصله ۷–۱۰ روز استفاده کرد.

5. آبیاری را کمی کم‌تر کن و اجازه بده سطح خاک قبل از آبیاری بعدی خشک شود.

لکه‌برگی باکتریایی فیکوس بلک (پزودوموناس و زانتوموناس)

علائم:

• شروعِ کار با لکه‌های کوچک آب‌سوخته روی برگ است؛ یعنی مثل قطره‌ی آب روی برگ مانده باشد.

• بعد این لکه‌ها زرد و در نهایت قهوه‌ای می‌شوند و ممکن است دورشان هاله‌ی زرد دیده شود.

• معمولاً روی برگ‌های جوان‌تر و در محیط گرم و مرطوب دیده می‌شود.

• در آلودگی شدید، برگ‌ریزی اتفاق می‌افتد.

علت:
باکتری‌های Pseudomonas cichorii و Xanthomonas از طریق زخم‌ها یا روزنه‌ها وارد برگ می‌شوند؛ پاشیدن آب آلوده از یک برگ به برگ دیگر، عامل اصلی گسترش است.

راه‌حل‌ها:

1. برگ‌های آلوده را حذف کن و قیچی را بعد از هر برش با الکل یا مواد ضدعفونی‌کننده تمیز کن.

2. آبیاری از بالا ممنوع! فقط خاک را آبیاری کن، نه خود برگ‌ها را.

3. اگر در محیط حرفه‌ای (گلخانه) هستی، استفاده‌ی پیشگیرانه از باکتری‌کش‌های حاوی مس طبق برچسب توصیه می‌شود؛ در خانه، اگر چنین محصولی برای گیاهان آپارتمانی موجود است، دوز را دقیق رعایت کن.

4. گلدان‌های جدید یا قلمه‌ها را از نظر علائم قبل از ورود به کنار بقیه گیاهان قرنطینه کن.

لکه‌برگی Myrothecium (لکه‌های گرد با مرکز سیاه)

علائم:

• لکه‌های تقریباً گرد، به اندازه‌ی یک سکه‌ی کوچک، قهوه‌ای.

• داخل این لکه‌ها، ساختارهای سیاه‌رنگ حلقه‌حلقه تشکیل می‌شود (توده‌ی اسپور قارچ).

• بیشتر روی برگ‌های جوان دیده می‌شود.

• در شرایط گرم و مرطوب خیلی سریع گسترش پیدا می‌کند.

علت:
قارچ Myrothecium roridum؛ عاشق گرما، رطوبت و زخم‌های ریز روی برگ (مثلاً از دست‌کاری زیاد گیاه).

درمان و مدیریت:

• برگ‌های آلوده را جدا کن.

• هنگام جابه‌جایی و تمیز کردن، آسیب مکانیکی به برگ‌ها نزن.

• خاک و محیط را از حالت دائماً خیس خارج کن.

• در محیط حرفه‌ای از قارچ‌کش‌های سیستمیک (مثل ترکیبات پیروکلواستروبین یا فلودی‌اکسونیل) استفاده می‌کنند؛ برای خانه، اگر قارچ‌کش زینتی مجاز پیدا کردی، طبق دستور روی برچسب عمل کن.

لکه‌برگی Corynespora (لکه‌های قرمز–قهوه‌ای روی برگ‌های جوان فیکوس بلک)

علائم:

• لکه‌های کوچک تا بزرگ، قرمز متمایل به قهوه‌ای روی برگ‌های تازه بالغ.

• لکه‌ها بین رگ‌برگ‌ها گسترش پیدا می‌کنند.

• در آلودگی شدید، برگ‌ریزی گسترده می‌شود.

علت:
قارچ Corynespora cassiicola؛ در فیکوس‌های سبز و ابلق می‌تواند مشکل‌ساز شود، ولی روی رقم‌های ضعیف‌تر و ابلق شدیدتر هست.

مدیریت:

• تغذیه را متعادل نگه دار؛ نه کم‌کود، نه زیادیِ کود.

• مثل موارد بالا، از خیس ماندنِ طولانیِ برگ‌ها جلوگیری کن.

• همان قارچ‌کش‌هایی که برای آنتراکنوز استفاده می‌شوند، روی این بیماری هم موثرند.

کپک خاکستری فیکوس بلک(Botrytis) – دشمنِ هوای سرد و مرطوب

علائم:

• روی برگ‌های جوان، جوانه‌ها و ساقه‌های نرم، لکه‌های قهوه‌ای تا سیاه دیده می‌شود.

• سطح بافت بیمار، یک پرز خاکستری–قهوه‌ای (مثل گرد و غبار پنبه‌ای) می‌گیرد؛ این اسپور قارچ است.

• در موارد شدید، بخش بزرگی از تاج گیاه قهوه‌ای و نرم می‌شود و می‌خوابد.

علت:
قارچ Botrytis cinerea در هوای خنک و مرطوب، مخصوصاً وقتی گیاه فشرده و بدون تهویه است و برگ‌ها اغلب خیس می‌مانند.

کارهایی که باید بکنی:

1. همه‌ی قسمت‌های نرم و کپکی را سریعاً کات کن و دور بریز.

2. گیاه را به مکانی با دمای کمی بالاتر و تهویه‌ی بهتر منتقل کن.

3. از مه‌پاشی مستقیم و آبیاری در ساعات پایانی روز خودداری کن.

4. در صورت در دسترس بودن، می‌توان از قارچ‌کش تماسی عمومی برای گیاهان زینتی استفاده کرد (طبق برچسب).

پوسیدگی ریشه و طوقه – شایع‌ترین قاتل فیکوس بلک

معمولاً وقتی می‌گوییم «گیاه یک‌هو شروع کرد به زرد شدن و ریختن برگ‌ها»، پای ریشه در میانه است.

علائم:

• رشد گیاه کم می‌شود، برگ‌های پایین کم‌کم زرد و می‌ریزند.

• با وجود اینکه خاک ظاهراً خیس است، گیاه مثل کم‌آب‌ها بی‌حال و افتاده است.

• اگر گیاه را از گلدان دربیاوری، ریشه‌ها قهوه‌ای، خمیری و بو‌دار شده‌اند، نه سفید و سفت.

علت:

• آبیاری زیاد + خاک سنگین + زهکشی ضعیف؛ محیط ایده‌آل برای قارچ‌های خاک‌زی مثل Rhizoctonia و Pythium و…

درمان فیکوس بلک (آن‌چه در خانه می‌توان انجام داد):

1. فوراً آبیاری را قطع کن.

2. گیاه را از گلدان خارج کن، ریشه‌های قهوه‌ای و لَش را تا جایی که به ریشه‌ی سفیدِ سالم می‌رسی با قیچی تمیز جدا کن.

3. در صورت امکان، ریشه‌های باقی‌مانده را با محلول خیلی رقیق قارچ‌کش مناسب ریشه (یا حتی محلول خیلی رقیق قارچ‌کش مسی، اگر روی برچسب اجازه داده شده) آبکشی کن.

4. گیاه را در خاک تازه، سبک و ضدعفونی‌شده (یا خاکِ گلدانی استاندارد با پرلیت زیاد) بکار.

5. بعد از کاشت، فقط کمی آبیاری کن تا خاک بنشیند، و تا سطح خاک خشک نشده دوباره آبیاری نکن.

پیشگیری:

• حتماً تهِ گلدان چند سوراخ بزرگ داشته باشد.

• زیرگلدانی نباید همیشه پر از آب بماند؛ آب اضافی را بعد از ۲۰ دقیقه خالی کن.

• زمستان‌ها دفعات آبیاری را کم کن؛ رشد گیاه کند است و آب‌کمتری مصرف می‌کند.

گال تاجی (Crown Gall) – تومورهای روی ساقه فیکوس بلک

بیماری نسبتاً نادر در گیاهان آپارتمانی، اما بد نیست بشناسی.

علائم:

• تشکیل توده‌ها/برآمدگی‌های شبیه تومور روی ساقه یا نزدیک سطح خاک.

• رنگ ابتدا سبز روشن/زرد، بعد قهوه‌ای تیره تا سیاه می‌شود.

• ممکن است جریان آب در ساقه مختل شده و بخش بالایی گیاه ضعیف شود.

علت:
باکتری Agrobacterium tumefaciens که از طریق زخم‌ها وارد ساقه/ریشه می‌شود و باعث رشد غیرطبیعی بافت می‌گردد.

اقدامات:

• متأسفانه درمان شیمیایی موثری برای داخل خانه وجود ندارد.

• معمولاً توصیه می‌شود گیاه آلوده کاملاً حذف شود تا منبع آلودگی برای بقیه‌ی گیاهان نباشد.

• اگر برشی انجام می‌دهی، حتماً چند سانتیمتر پایین‌تر از بافت متورم ببر، و ابزار را بعد از کار ضدعفونی کن.

آفات مهم فیکوس بلک (غیر از بیماری‌ها)

خیلی وقت‌ها چیزی که فکر می‌کنیم «بیماری» است، در واقع آفت است؛ مثلاً شپشک یا کنه. چند مورد مهم:

شپشک آردآلود (Mealybug)

• توده‌های سفید، پنبه‌ای در زاویه‌های برگ و ساقه.

• برگ‌ها چسبناک می‌شوند؛ چون حشره شیره‌ی گیاه را می‌مکد و عسلَک ترشح می‌کند.

راه‌حل:
با گوش‌پاک‌کنِ آغشته به الکل صنعتی، توده‌ها را پاک کن؛ سپس با صابون حشره‌کش یا روغن ولک/نیم (در صورت مجاز بودن) چند نوبت سمپاشی ملایم انجام بده.

شپشک سپردار

• نقاط برجسته‌ی کوچک، قهوه‌ای یا خاکستری که روی برگ و ساقه چسبیده‌اند و با دست به سختی جدا می‌شوند.

• برگ‌ها زرد و کم‌جون می‌شوند.

راه‌حل:
مثل شپشک آردآلود؛ ابتدا با دستمال یا ناخن به‌آرامی جدا کن، بعد سمپاشی با صابون حشره‌کش یا روغن مناسب.

کنه تارعنکبوتی

• لکه‌های ریز زرد روی برگ، و زیر برگ تارهای نازک شبیه تار عنکبوت.

• بیشتر در هوای گرم و خشک.

راه‌حل:
بالا بردن مختصر رطوبت، شست‌وشوی ملایم برگ‌ها، و در صورت شدید بودن، استفاده از کنه‌کش‌های مخصوص گیاهان زینتی طبق برچسب.

چک‌لیست سریع عیب‌یابی فیکوس بلک

وقتی دیدی «یه چیزی سرِ حال نیست»، این جدول می‌تواند کمک کند: